Kvenréttindafélag Íslands hefur sent frá sér eftirfarandi umsögn um frumvarp til laga um breytingu á barnaverndarlögum, nr. 80/2002 (refsing við tálmun eða takmörkun á umgengni), þingskjal 123 – 123. mál, 150. löggjafarþing.
4. nóvember 2019
Hallveigarstöðum, Reykjavík
Nú liggur fyrir Alþingi frumvarp til laga um breytingu á barnaverndarlögum, þar sem lagt er til að barnaverndarlögum sé breytt svo að foreldri sem takmarki umgengnisrétt að barni sínu eigi á hættu refsingu sem varðar sektum eða allt að fimm ára fangelsi. Er þetta í þriðja skipti sem sambærilegt frumvarp hefur verið lagt fyrir Alþingi.
Kvenréttindafélag Íslands sendi inn umsögn þegar frumvarpið var lagt fram fyrst árið 2017 og er umsögn okkar sú sama, við leggjumst eindregið gegn frumvarpinu.
Með þessari umsögn fylgir greinin „Réttur barna eða réttur feðra? Um tálmun á rétti barna til umgengni við foreldra sína“ eftir Brynhildi Flóvenz dósent við Lagadeild Háskóla Íslands. Í greininni, sem birtist í ársriti Kvenréttindafélagsins 19. júní árið 2017, reifar Brynhildur um lagalegar hliðar þessa frumvarps.
Kvenréttindafélag Íslands telur að stíga þurfi varlega til jarðar þegar kemur að því að beita refsingum við tálmun eða takmörkun á umgengni.
Í greinargerð með frumvarpinu er nefnt að samkvæmt barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna eigi börn rétt á að þekkja og umgangast báða foreldra sína. Þetta tekur félagið heils hugar undir. Það væri því skerðing á réttindum barna, samkvæmt sáttmála SÞ, að fjarlægja forræðisforeldrið af heimili og setja í fangelsi.
Samkvæmt 46. gr. barnalaga þá hvílir skylda á herðum beggja foreldra að tryggja umgengni eða samvistir við báða foreldra. Í þessu frumvarpi er einungis krafist refsingar yfir því foreldri sem takmarkar umgengni, en ekki foreldri sem sinnir ekki sínum foreldraskyldum. Þyki flutningsmönnum barnasáttmáli SÞ og réttindi barna til beggja foreldra eins mikilvægur og kemur fram í þessu frumvarpi, skyldi ætla að foreldrar sem sinna ekki foreldraskyldum ættu einnig að falla hérna undir. Þetta yrði í raun afar flókið í framkvæmd, og kannski ómögulegt. Því telur Kvenréttindafélagið að ekki ætti að lögfesta þessar breytingar.
Kvenréttindafélagið telur að þær heimildir sem sýslumaður hefur nú þegar, það er 48. gr. barnalaga um dagsektir, ættu að duga til þess að tryggja þennan mikilvæga rétt barna. Tekið er fram í frumvarpinu að ákvörðunum um dagsektir sé sjaldan fylgt eftir. Það væri vænlegra að byrja á því að nýta þau lög sem nú þegar eru til staðar og tryggja fjármagn til framkvæmdar þeirra, áður en svo stórvægilegar breytingar yrðu gerðar eins og hér er lagt til. Þó er vert að nefna að engar slíkar heimildir eru í barnalögum þegar kemur að foreldrum sem ekki sinna foreldraskyldum sínum.
Einnig gerir Kvenréttindafélagið athugasemdir við vinnslu frumvarpsins. Þar vantar alveg tilvísanir í rannsóknir og tölfræði um algengi tálmunar og takmörkunar á umgengni. Slíkar rannsóknir verða að liggja til grundvallar þegar leggja á til breytingar á lögum sem leiða til jafn þungra refsinga og hér er lagt til.
